Vasari laat zijn levensbeschrijvingen van kunstenaars voorafgaan door een theoretische verhandeling over de technieken die kunstenaars ten dienste staan. Hieronder een passage over 'het verkort perspectivisch stuntwerk waarbij figuren afgebeeld worden zoals ze uit ongebruikelijke hoeken (van onder af of met het hoofd of de voeten naar de beschouwer toegekeerd) gezien worden'. 

Over de verkorting van figuren die van onder af en op ooghoogte bekeken worden. 

Het verkort: Onze kunstenaars hebben de grootste vaardigheid gehad in het verkorten van figuren, dat wil zeggen, hen groter te laten lijken dan ze werkelijk zijn; een verkorting noemen wij een ding getekend in verkort zicht, dat ogenschijnlijk naar voren lijkt te steken en niet de lengte of hoogte heeft dat het lijkt te hebben; maar de massa, de contouren, schaduwen en het licht laten het naar voren komen en daarom wordt het 'verkort' genoemd.

Uit: Giorgio Vasari, Over de techniek 79. 5) Perspectivische verkorting ontstaat door het aanzicht van onder af. Afgebeeld in de Codex Huygens. 

Geen enkele schilder of tekenaar die het beter deed dan onze Michelagnolo Buonarroti (sic!), en ook nu nog is er niemand in staat geweest hem te overtreffen. Hij liet zijn figuren zo prachtig uitkomen. Hiertoe maakte hij eerst klei- of wasmodellen en omdat ze stil stonden tekende hij liever hiervan de contouren, het licht en de schaduw dan van het levende model. Deze verkortingen geven de grootste problemen als iemand ze niet begrijpt, omdat zijn intelligentie niet toereikend is om tot de bodem van het probleem te gaan, en om dit op te lossen is een van de moeilijkste dingen in de schilderkunst. Voorzeker, onze oude schilders vonden als liefhebbers van deze kunst, de oplossing van het probleem door perspectieflijnen te gebruiken, iets wat nooit eerder gedaan was en ze maakten daarin zoveel vorderingen dat er vandaag de dag een waar meesterschap bestaat in de uitvoering van het verkort. 

Degenen die de methode van de verkorting bekritiseren en ik bedoel nu onze hedendaagse kunstenaars, zijn degenen die niet weten hoe ze het moeten gebruiken en om zichzelf meer aanzien te geven, boren ze anderen de grond in. We hebben echter een aanzienlijk aantal grote schilders die, hoewel ze zeer vaardig zijn, geen plezier beleven aan het tekenen van figuren in het verkort. Maar toch, als ze zien hoe mooi ze zijn en hoe moeilijk, bekritiseren ze ze niet maar prijzen ze geweldig. De modernen hebben ons een paar voorbeelden van het verkort gegeven die zeer ter zake zijn en behoorlijk moeilijk, zoals bijvoorbeeld de figuren in een gewelf die omhoog kijken, verkort zijn en terugwijken. Wij noemen deze verkorting 'al di sotto in su' (van onder af gezien), en ze hebben zo'n krachtig effect dat ze het gewelf doorboren. Deze kunnen niet zonder studies naar het leven of van modellen op de juiste hoogte gemaakt worden, want anders kunnen de houdingen en bewegingen van zulke dingen niet juist getroffen worden. 

Laatste wijziging: vrijdag, 23 augustus 2024, 20:50